Drugiego listopada skończyła się władza austriacka w Zamościu oznajmiono w numerze 18 tygodnika „Nowiny Zamojskie” z 13 listopada 1918 roku. Tydzień później „Kronika Powiatu Zamojskiego” R. 1. No. 21 i 22. (20 listopada 1918 roku) informowała o przewrocie w garnizonie zamojskim. Dzień 1 listopada pozostanie na zawsze w pamięci mieszkańców miasta. W dniu tym znikły wszelkie oznaki znienawidzonej władzy austrjackiej. Już dnia 31 października otrzymał komendant powiatu pułkownik Fiszer rozkaz gen. Roswadowskiego o wydzieleniu z 30 pp. żołnierzy Polaków i zaprzysiężeniu ich nowemu Zjednoczonemu Państwu Polskiemu. – Pułkownik Fiszer rozkaz zbagatelizował, ukazując go tylko kilku oficerom w menaży. Wieść o tym dotarła do wojska i dnia 1 listopada rano kap. Go1inski z kilku oficerami dokonali przewrotu. Zawiadomili pułk. Fiszera o objęciu władzy nad powiatem. W koszarach 30 pp. oddzielono Polaków od żołnierzy narodowości obcej. W mieście na wieść o tym zorganizowany tymczasowy Komitet powiatowy, wydał do ludności następującą odezwę: Obywatele! W dniu dzisiejszym Władza w Zamościu i powiecie Zamojskim przeszła w ręce Polskie. Do czasu otrzymania rozporządzeń od Rządu Polskiego w Warszawie, władzę tę ujął w swoje ręce Komitet powiatowy, składający się z przedstawicieli ludności miejskiej bez różnicy wyznań, z obecnym w Zamościu przedstawicielem Rządu Polskiego na czele. Wszystkie instytucje i urzędy b. władz okupacyjnych i polskie oddziały b. wojska austrjackiego podporządkowały się Komitetowi.
Majątek garnizonu austrjackiego stał się własnością Państwa Polskiego. W celu zachowania porządku publicznego Komitet powiatowy wzywa ludność do spokoju. Wszystkie środki dla zapewnienia bezpieczeństwa i nietykalności majątku tak osobistego, jak i państwowego, zostały przedsięwzięte. Wszelki rabunek i gwałt będzie bezwzględnie tłumiony.
Obywatele! Niech każdy z nas godną, tak wielkiej chwili postawą dopomaga do zorganizowania porządku i swobodnego w przyszłości życia obywatelskiego.
Członkowie Komitetu: Ks. J. Dąbrowski, J. Kolczyński, T. Czernicki, E. Stodołkiewicz, A. Sajkiewicz, J. Emeryk, E. Fischhaut. Komendant Wojskowy, Kapitan F. Goliński. Przedstawiciel Rządu Polskiego J. Łazarowicz.

Zamość, d. 2 Listopada 1918 r.

W mieście zaciągnął, natychmiast wartę oddział P.O.W. Ludność masowo pociągnęła ku koszarom, by być świadkami przysięgi wojska na wierność państwa. (…) Równocześnie ukonstytuowała się Straż Obywatelska wydając następujące obwieszczenie: Z nominacji Komitetu Straży Obywatelskiej objąłem z dn. dzisiejszym Komendę w powiecie Zamojskim. Zastępcą moim mianuję Edwarda Nazarewicza. Komendantem na miasto Zamość Albina Sobocińskiego.
Wzywam ludność miasta Zamościa i powiatu Zamojskiego do zachowania powagi i spokoju, (…) posłuszeństwa zarządzeniom Straży Obywatelskiej. Zabraniam surowo wywożenia zboża i wszelkich produktów spożywczych (…). Wszelkie wykroczenia w tym kierunku, jak również gwałty, kradzieże i rabunki będą karane z bezwzględną surowością. (…) Zamość, d. 2 Listopada 1918 r. Komendant Straży Obywatelskiej pow. Zamojskiego Zbigniew Brochwicz Lewiński.

Dwa radosne dnie przewrotu rozpoczęły państwowo – twórczą pracę w powiecie.


z Polony