Kartka pocztowa (karta pocztowa, pocztówka, widokówka, wcześniej zwana także odkrytką) – najczęściej prostokątna, kartonowa kartka służąca do krótkiej korespondencji, często wysyłana nieopakowana w kopertę. Zazwyczaj jedna ze stron podzielona jest na dwa pola: lewe, przeznaczone na treść korespondencji oraz prawe z miejscem na wpisanie adresata i naklejenie znaczka pocztowego. Na odwrocie najczęściej wydrukowany jest obrazek. Kartki pocztowe są przedmiotem pożądania wielu kolekcjonerów – deltiologów

Książnica Zamojska posiada w swoich zbiorach około 2000 pocztówek. Prezentują one poza Zamościem widoki miast, miasteczek i wsi Zamojszczyzny i Roztocza. Najstarsze w naszej kolekcji pochodzą z międzywojnia. Do tzw. „rzadkich” zaliczyć należy „zamojskie” pocztówki wydawnictwa Księgarni sukcesorów Szylmana, Heleny Żółcińskiej, Lucjana Kąpickiego, Icka Majera Kestenberga, Braci Hernhut [Stanisława i Jakuba], Marii Gerson sygnowane również jako nakład M. Gersona, Jana Strzyżowskiego, czy H. Jungmanna prezentującą Szczebrzeszyn. Ze zbiorów późniejszych posiadamy pocztówki Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Muzeum Zamojskiego, Cepelii, Oficyny Wydawniczej „Ruch” później KAW oraz pocztówki towarzystw regionalnych, organizacji turystycznych.

Twórcą słowa pocztówka jest Henryk Sienkiewicz; pisarz zgłosił je w konkursie na odpowiednik francuskiego wyrażenia oznaczającego kartkę korespondencyjną w dniu 27 listopada 1900 roku.

16 lutego 1904 roku w numerze 2. miesięcznika „Listek. Miesięcznik poświęcony miłośnikom kart pocztowych ilustrowanych” ukazał się artykuł o rosnącej popularności pocztówek. Albin Jurewicz w tekście „Czy manja?” przywoływał liczbę 60 tysięcy rubli, którą zapłacili hurtownicy za sprowadzone kartki pocztowe.

„Czyżby więc zbieracze pocztówek zasługiwali na lekceważące miano manjaków? Ha, zobaczymy. Zwiedzając muzea, galerje, salony sztuki, aby utrwalić osiągnięte wrażenia i właściwy wyciągnąć z nich pożytek nabywamy katalogi, albumy, oddzielne reprodukcje, bądź fotografje, skrzętnie i z lubością kolekcjonując takowe”.

Numer 6 tegoż pisma odnotowuje w nowościach 23 widoki Zamościa i okolic wydanych nakładem księgarni Samuela Goldmana. Z kolejnych numerów dowiadujemy się, że zostały wykonane bardzo starannie, odbite w czarno-zielonawym tonie i stanowić mogą wzór dla innych tego rodzaju wydawnictw.

 

 

W 1939 roku w artykule „Widokówki w nauczaniu geografii” Franciszek Mączak z Krzemieńca dowodził, że pocztówki mają dużą wartość w procesie dydaktycznym.

„Główna wartość stosowania ilustracji polega na tym, że stanowią one namiastkę niemożliwej w codziennej praktyce a fundamentalnej pod względem znaczenia autopsji, o której wcześniej wspomniałem, że pozwalają przynajmniej wzrokowo zapoznać się z krajobrazem, działalnością człowieka, warunkami jego życia, itd.”

Rodzaje kartek pocztowych

  • Widokówka – kartka pocztowa z pejzażem lub fotografią miasta, okolicy itp. na odwrocie, wysyłana z podróży, urlopu, wakacji, której adresatem są np. członkowie rodziny, znajomi, przyjaciele czy znajomi z pracy.

  • Kartka okolicznościowa – kartka pocztowa z gratulacjami, życzeniami itp. wysyłana z okazji różnych uroczystości, które obchodzi adresat, np. z okazji (urodzin, imienin czy też rocznic). Kartki okolicznościowe często mają niestandardowy format oraz kształt, nierzadko są składane, potrafią odgrywać melodyjkę, a nawet mają wpisaną gotową treść życzeń. Przeważnie są wysyłane w kopertach.

  • Kartka korespondencyjna – zwykła kartka pocztowa bez specjalnego przeznaczenia, pozbawiona obrazka na odwrocie. Często używana do przesyłania kuponów konkursowych z np. rozwiązaniami krzyżówek.

  • Całostka pocztowa – pocztówka z nadrukowanym znaczkiem opłaty.