Książnica Zamojska podsumowała miniony rok. Dokonaliśmy charakterystyki stanu czytelnictwa w Zamościu na podstawie wyników bibliotecznych i możemy stwierdzić, że budzimy się z pandemii. Świadczy o tym zanotowany kolejny wzrost liczby rejestrowanych czytelników w stosunku, zarówno do 2020 jak i 2021 roku.
       W całej sieci bibliotecznej zarejestrowaliśmy ogółem 11 258 czytelników, tj. osób które przychodzą do bibliotek i wypożyczają zbiory do domu. Wynik ten nie jest szczytem naszych marzeń, bo w roku przed pandemią (2019) było nieco lepiej, ale zdołaliśmy odpracować straty, które sięgały ponad 10%. Czytelnicy w 2022 roku stanowili 18,1% wszystkich mieszkańców Zamościa i jest to więcej niż w dwóch poprzednich latach, ale mniej niż w 2019 roku, kiedy wskaźnik rozczytania wynosił 19%.
      Poza osobami, którzy wypożyczają zbiory do domu, (w języku bibliotekarskim dokonują wypożyczeń „na zewnątrz”) spora grupa ludzi korzysta ze zbiorów udostępnianych tylko w czytelniach (książek, czasopism, zbiorów specjalnych), bądź też poszukuje informacji w sieci Internet lub w bazach udostępnianych w bibliotece. Biblioteka rejestruje wówczas liczbę osób odwiedzających. W 2022 roku zarejestrowaliśmy ogółem 80 310 odwiedzin czytelniczych, co w porównaniu z dwoma poprzednimi latami stanowi wzrost o ponad 13%.
      Jeśli chodzi o liczbę udostępnionych zbiorów, czyli tzw. wypożyczeń w całej sieci zarejestrowano ich 219 428, co oczywiście robi pewne wrażenie. Tutaj utrzymują się jeszcze niewielkie tendencje spadkowe (na poziomie 2,8%), ale nie są one tak wysokie, jak w czasie pandemii, kiedy sięgały 16% w 2020 i 7% w 2021 r. Jaka jest przyczyna problemów z odbudowaniem wskaźników wypożyczeń osiąganych w latach sprzed pandemii? Ubywa nam mieszkańców, w tym czytających. W czasie pandemii zmarło wielu naszych czytelników, zwłaszcza systematycznie odwiedzających nas seniorów. Nie mniej istotne wydaje się też doposażenie w zbiory (m.in. ze środków MKiDN) bibliotek szkolnych, a także zwiększająca się z roku na rok lista lektur dostępna online w domenie publicznej. Coraz większą popularnością cieszą się kody LEGIMI, czyli kody dostępu do e-booków (tzw. wirtualnej wypożyczalni książek) i inne zdalne (płatne) usługi dostępu do książek. Odpowiedzią Książnicy Zamojskiej na to czytelnicze novum jest zwiększenie liczby oferowanych przez nas dla czytelników kodów w abonamencie czytelniczym na 2023 rok. Dotychczas biblioteka w Zamościu, średnio w skali miesiąca miała do rozdania ok. 60 kodów w 2021 roku i 77 w 2022. W roku bieżącym zwiększyliśmy tę pulę do 90 kodów.
    Systematyczne uzupełnianie zasobów biblioteki również w książkę tradycyjną uzależnione jest od możliwości finansowych w tym również od pozyskanych środków zewnętrznych (dotacji ministerialnej w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa). W tym miejscu warto podkreślić, że kwota dotacji zależna jest od liczby zarejestrowanych w bibliotece czytelników i liczby wypożyczeń. Stąd apel do mieszkańców miasta i powiatu – zapisujmy się do bibliotek, wypożyczajmy książki, bo to ma ogromy wpływ – na liczbę nowości, które pojawią się w zbiorach naszych bibliotek. „Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła” to cytat z Noblistki Wisławy Szymborskiej. Bieżący rok został przez Sejm RP ustanowiony jej rokiem. Inny Noblista Henryk Sienkiewicz zanotował „Gdy się ktoś zaczyta, zawsze się czegoś nauczy, albo zapomni o tym, co mu dolega, albo zaśnie – w każdym razie wygra”. Wygrajmy razem – czytajmy!
    Działania biblioteki nie skupiają się jedynie na gromadzeniu i udostępnianiu zbiorów. Wiadomo to nie od dziś. Biblioteki są organizatorami wielu wydarzeń kulturalnych zarówno w swoich siedzibach, jak i w przestrzeni miasta. W 2019 roku sieć bibliotek zorganizowała 1029 wydarzeń, rok później o 669 mniej. Ponad sześćdziesięcioprocentowy spadek obrazuje skalę ograniczeń związanych z pandemią. W 2022 roku odbyły się 623 wydarzenia, co stanowi blisko 40-procentowy wzrost liczby kulturalnych inicjatyw w stosunku do 2021 roku. Wzrosła również o ponad 30% liczba uczestników naszych wydarzeń do 13 110 osób przy niemal dziesięciu tysiącach w 2021, aczkolwiek daleko jeszcze do ponad dwudziestotysięcznej widowni z 2019 roku. To co uda nam się zorganizować w bieżącym roku jest również uzależnione od środków finansowych i otrzymanych dotacji zewnętrznych oraz naszych odbiorców. Zapraszamy serdecznie do biblioteki na Kamiennej i każdej z sześciu naszych filii.

      Biblioteka w sieci

     Zamknięcie i ograniczenie funkcjonowania bibliotek w latach 2020-2021 przyczyniło się do spadku wyników czytelniczych. W 2020 w sieci bibliotek Książnicy Zamojskiej odnotowano 702 dni całkowitego zamknięcia, co jest porównywalne z zamknięciem 2 placówek bibliotecznych na okres całego roku. W 2021 były to 372 dni – porównywalne do całkowitego wyłączenia na ponad rok jednej filii bibliotecznej. W tym jednak trudnym czasie rejestrowaliśmy wzrost zainteresowania zbiorami udostępnianymi w Bibliotece Cyfrowej Książnicy Zamojskiej. Odwiedziny w BC były wówczas prawie dwukrotnie większe niż przed 2020 rokiem, zaś liczba wyszukiwań i wyświetlonych publikacji osiągała ponad 50-procentowy wzrost. Idąc za stwierdzeniem, iż „w przyrodzie musi być równowaga” wraz ze wzrostem w 2022 roku liczby tzw. „czytelników stacjonarnych” zmniejszyła się z 4 303 rejestrowanych w 2021 roku do 3 749 liczba odwiedzin w Bibliotece Cyfrowej.

     Co przyniesie nam rok bieżący? Życzymy sobie przede wszystkim spokoju i braku ograniczeń finansowych. Pomysłów i chęci nam nie brakuje. Nie wszystko jednak tylko od nas zależy.


Z bibliotekarskim pozdrowieniem.

Zespół Książnicy Zamojskiej