Zamojski Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał w 2002 roku. Inicjatorką i organizatorką uniwersytetu była Zofia Piłat. Do współpracy przy organizacji uniwersytetu pozyskała wiele osób i instytucji, którym spodobała się ta idea. Patronat naukowy nad uniwersytetem objęła Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu. Do współorganizacji przystąpił Zamojski Dom Kultury. Pomocy udzieliły również inne instytucje kultury, w tym Muzeum Zamojskie, Książnica Zamojska, Biuro Wystaw Artystycznych. W realizacji programu uniwersytet współpracuje z innymi uczelniami wyższymi funkcjonującymi w Zamościu, ze środowiskiem kultury, placówkami służby zdrowia.
W pierwszym roku funkcjonowania uniwersytet liczył 75 osób. Podstawowymi formami pracy były wykłady odbywające się dwa razy w miesiącu, gimnastyka usprawniająca, wycieczki turystyczno-krajoznawcze. Z roku na rok uniwersytet rozwijał się zarówno pod względem liczby form pracy oraz liczby uczestników, aż do ok. 300 osób. Słuchacze mają do wyboru wykłady audytoryjne z różnych dziedzin wiedzy, wykłady i seminaria z historii sztuki, wiedzy o regionie, historii. Wszystkie chętne osoby uczestniczą w warsztatach sprawnościowych, uczą się języków obcych, obsługi komputera i korzystania z Internetu, uprawiają Nordick Valking. W ramach UTW funkcjonują zespoły zainteresowań: malarstwo, chór, rękodzieło artystyczne. Tradycją uniwersytetu są wycieczki krajowe i zagraniczne, rajdy turystyczne, spotkania z okazji Świąt Bożego Narodzenia, pikniki wiosenne. Uniwersytet funkcjonuje jako stowarzyszenie, posiada osobowość prawną. Pracami uniwersytetu kieruje prezes przy pomocy Zarządu Stowarzyszenia. W uniwersytecie funkcjonuje Rada Słuchaczy. Działalność finansowana jest ze składek słuchaczy i środków pozyskiwanych w drodze konkursów.
