Katarzyna z Ostrogskich Zamoyska (1600-1642) – żona II ordynata Tomasza Zamoyskiego (1594-1638), syna hetmana Jana Zamoyskiego. Pochodziła z ruskiego kniaziowskiego rodu Ostrogskich, najstarszego i najznaczniejszego w Rzeczypospolitej. Ojciec Aleksander Ostrogski herbu Ostrogski nosił tytuł książęcy i piastował urząd Wojewody Kijowskiego, zaś matka Anna z Kostków, księżna herbu Dąbrowa. Matka wniosła w posagu m.in. miasto Jarosław, gdzie Ostrogscy z licznym potomstwem spędzali większość czasu. Rodzina Ostrogskich była mieszana wyznaniowo, matka katoliczka, ojciec prawosławny. W 1603 roku umarł Aleksander, ojciec Katarzyny, pozostawiając po sobie olbrzymią fortunę, którą miały odziedziczyć trzy jego córki (dwaj synowie zmarli wcześniej): Zofia, Katarzyna i Anna Alojza.

Tomasz Zamoyski, po kilkuletnich wojażach zagranicznych, w wieku 25 lat, piastując urząd Wojewody Kijowskiego, podjął starania o rękę wojewodzianki wołyńskiej Katarzyny. 1 marca 1620 roku odbył się ich ślub w kościele jezuitów w Jarosławiu. Przenosiny młodego małżeństwa do Zamościa nastąpiło w czwartą niedzielę po Wielkanocy 17 maja 1620 roku. Związek małżeński Katarzyny i Tomasza wzmocnił i tak bardzo wysoką pozycję obu rodów. Małżeństwo z Katarzyną trwało do 8 stycznia 1638 roku, kiedy to w wieku 44 lat Tomasz Zamoyski zmarł. Po jego śmierci przejęła ona zarząd nad dobrami Ordynacji Zamojskiej.

W lipcu 1640 roku król Władysław IV „czyniąc zadość jej prośbie” wydał przywilej lokacyjny zezwalający na założenie miasta Biała. Zatem dopiero o Katarzynie Zamoyskiej, fundatorce miasta możemy mówić jako o pierwszej właścicielce Janowa.

Katarzyna nie wyszła ponownie za mąż. Gospodarowała w Zamościu, ciesząc się dziećmi i pierwszym wnukiem Michałem Tomaszem Korybutem Wiśniowieckim. Zmarła jesienią 1642 roku. Pozostawiła po sobie troje potomstwa – dwie córki Gryzeldę Konstancję, Joannę Barbarę oraz syna Jana. To właśnie jej syn Jan zwany „Sobiepanem” Zamoyski, wojewoda Sandomierski objął zarząd nad Ordynacją po jej śmierci.

 

Drzeworyt wg portretu rodzinnego Katarzyny z Książąt Ostrogskich, żony Tomasza zamieścił „Tygodnik Illustrowany” 1864, nr 233 s. 97.