25 marca 1992 roku, w mieście zwanym perłą renesansu zostało założone Zamojskie Towarzystwo RENESANS. Pierwotnie nosiło nazwę Towarzystwo Społeczno-Kulturalne RENESANS. Grupa założycielska liczyła 17 osób, a funkcję prezesa przez 17 lat pełniła Zofia Piłat. W 2009 roku stery przejęła Elżbieta Gnyp. Towarzystwo zgodnie ze swoim statutem zajmuje się upowszechnianiem, a także ochroną dziedzictwa oraz tradycji kulturowych, naukowych, historycznych Zamościa i Lubelszczyzny, inicjuje przedsięwzięcia z zakresu kultury, sztuki, edukacji kulturalnej, ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego. Stowarzyszenie ma za zadanie promować młode talenty, w tym osoby niepełnosprawne oraz prowadzić badania naukowe nad różnorodnymi zjawiskami kultury. Towarzystwo RENESANS w latach 1992-1998 sprawowało pieczę nad plenerami w Zwierzyńcu. Od momentu powstania organizuje i aktywnie uczestniczy w różnorodnych wystawach. Dzięki zaangażowaniu członków Towarzystwa odbywają się na przykład Zamojskie Leśmianowe Biennale Sztuki. Ostatnie, V Biennale Dwa światy odbyło się 2016 roku. W wystawie wzięli udział artyści z całego świata, między innymi z Włoch czy Niemiec. Ważną spuścizną są karty pocztowe i wielokrotnie nagradzane katalogi do organizowanych wystaw. Na przykład katalog – album pt. nie widać nic, a – widać, który towarzyszył wystawie grafiki prezentowanej w BWA Galerii Zamojskiej otrzymał wyróżnienie w konkursie Książka Roku 2019, organizowanym przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną im. H. Łopacińskiego w Lublinie, za szczególne walory edytorskie i formę przekazu. Towarzystwo organizuje i bierze czynny udział w sympozjach, spotkaniach i koncertach oraz bardzo intensywnie promuje twórczość literacką. Swego czasu organizowało „wieczory z autografem”, prowadzi także działalność wydawniczą. Do tej pory ukazały się m.in. cztery tomy periodyku „Znak czasu. Dziedzictwo i współczesność”. Zamojskie Towarzystwo RENESANS posiada unikatowy zbiór Leśmianowej Kolekcji Sztuki. Składa się on z dzieł, podarowanych przez artystów, biorących udział w wystawach dedykowanych Bolesławowi Leśmianowi. W zbiorze znajdują się również dzieła sztuki przekazane przez artystów specjalnie do tej kolekcji.
