Ordynacja Zamojska została ustanowiona 8 lipca 1589 roku za zgodą króla Zygmunta III Wazy i na mocy Konstytucji Sejmu Rzeczpospolitej na prośbę kanclerza Jana Zamojskiego.
Stanowiła niepodzielny i niezbywalny majątek dziedziczony przez najstarszego męskiego przedstawiciela rodu. Była samodzielną strukturą administracyjno-ustrojową z własnym statutem, władzą sądowniczą i wojskiem oraz twierdzą Zamość. Była państwem w państwie ze stolicą w Zamościu. Na początku Ordynację stanowiły dwa miasta i 39 wsi. W miarę upływu czasu do Ordynacji przyłączano kolejne dobra. Pod koniec XVII wieku funkcjonowało w niej 9 miast, 168 wsi i 60 folwarków.
Pojawiające się na przełomie XIX i XX wieku trudności gospodarcze i finansowe doprowadziły do ograniczenia wielkości dóbr ordynackich. Niekorzystny wpływ na kondycję gospodarki miały wojny, zwłaszcza i wojna światowa oraz straty finansowe poniesione w wyniku rewolucji październikowej.
W 1939 roku powierzchnia Ordynacji wynosiła 61.095 ha. W jej skład wchodziły głównie lasy (9 leśnictw), dwa klucze ziemskie, dwa folwarki, szkółka leśna oraz zakłady przemysłowe m.in. Cukrownia w Klemensowie, browar w Zwierzyńcu, 3 młyny, kilka cegielni, 3 tartaki i fabryka wyrobów drzewnych.
Kres funkcjonowaniu Ordynacji położył w 1944 roku dekret o reformie rolnej. Ostatni ordynat Jan Zamoyski został aresztowany i trafił do więzienia, które opuścił na mocy amnestii w końcu 1956 roku. Mimo wojen, rozbiorów i kryzysów gospodarczych Ordynacja istniała nieprzerwanie przez 350 lat.
Na szlaku „Ordynacji Zamojskiej” znajdują się Górecko Kościelne, Hamernia, Józefów, Janów Lubelski, Klemensów, Nielisz, Radecznica, Sitaniec, Susiec, Szczebrzeszyn, Turobin, Zamch, Zamość i Zwierzyniec.
Ważne linki
Nieznany Plan Dóbr Ordynacji Zamojskiej
