W 1593 roku kanclerz Jan Zamoyski postanowił założyć w Zamościu szkołę mającą kształcić młodzież szlachecką i przygotowywać ją do pełnienia funkcji publicznych w państwie. W tym przedsięwzięciu głównym współpracownikiem Zamoyskiego był Szymon Szymonowic, wybitny polski poeta, któremu powierzono dobór kadry akademickiej. Pierwszymi profesorami Akademii Zamoyskiej byli: zwerbowani z Krakowa Melchior Stefanowic, Wawrzyniec Starnigel i Jan Ursinus – autor uznanego podręcznika gramatyki łacińskiej Methodicae grammaticae libri IV, Maciej Turski – kierownik szkoły w Piotrkowie i Szymon Birkowski – rektor szkoły w Bieczu oraz najwybitniejsi Adam Burski i Tomasz Drezner. Szkołę otwarto oficjalnie 15 marca 1595 roku. Program Akademii Zamojskiej realizowano na dwóch poziomach – niższym pięcioletnim i wyższym, akademickim sześcioletnim. Adepci zaczynali naukę w wielu 7 lat od czytania i pisania, następnie uczyli się łaciny, greki, historii starożytnej i filozofii. Po opanowaniu tych umiejętności mogli przejść na poziom wyższy. Składał się on z siedmiu katedr. Pierwsze cztery realizowały poszerzony program dawnego quadrivium, pozostałe trzy to filozofia moralna, prawo powszechne i prawo polskie. W 1600 roku ogłoszony został ostateczny akt fundacji Akademii Zamoyskiej, opublikowano jej program i regulaminy wewnętrzne. Siedmioletni okres prób i przygotowań nie poszedł na marne. Akademia szybko stała się jedną z najlepszych szkół w Polsce. Przez uczelnię, w pierwszych latach jej działania, przewinęło się kilka niezwykle ciekawych postaci, między innymi Szkot William Bruce i Włoch Dominik Corvinus.
Fot. Krzysztof Serafin
