Rozporządzeniem Dowództwa I Brygady Wojsk Polskich 2 listopada 1918 roku został powołany do życia 3 pp. WP. z miejscem postoju w Ostrowiu Łomżyńskim. 7 listopada wyszedł pierwszy rozkaz pułkowy i w tym dniu faktycznie zaczął Pułk istnieć i żyć.

Żołnierze

6 stycznia 1919 roku Pułk przybył do Lubyczy Królewskiej. Tego samego dnia przeszedł swój chrzest bojowy biorąc udział w grupie ppłka [Leopolda] Lisa Kuli w walce o Machnów. Nazwa Pułku: „3 pułk piechoty W. P.” została z dniem 10 lutego 1919 roku zmieniona na 9 pułk piechoty Legionów”. O odwadze i męstwie niech zaświadczy Rozkaz nr 152 Pkt 1 z dnia 13 grudnia 1919 roku, w którym czytamy: „Brawurowym zwycięzcom z pod Rawy Ruskiej, Stryja, Kałusza, Potutor, Łysoni, Fragi, Rohatyna, Kramek i Druji w uroczystym dniu święta pułkowego życzę nowych zwycięstw, sukcesów i odznaczeń. Poległym w sławnych bojach za Ojczyznę Towarzyszom broni cześć! (…) Niech żyje sławny 9 p. p . Leg., dzielni jego żołnierze, tak oficerowie, jak i żołnierze, ze swym dowódcą , mjr. Wieczorkiewiczem na czele!” Leon Berbecki pułk. Bryg. I d-ca.

17 października 1922 roku Pułk otrzymał sztandar. „Już od godziny 7.30 na rynku Zamojskim, stały uszykowane bataliony naprzeciw ratusza…” Chorągiew na ręce pułkownika Ostrowskiego złożył Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz- Marszałek Józef Piłsudski.

Piłkarze

To prawdopodobnie przy 9 pułku piechoty powstała pierwsza w Zamościu drużyna piłkarska. Były wczesne lata 20. Klub sportowy 9 p. p. Leg. zorganizował w dziale piłki nożnej trzy drużyny, w tem jedną drużynę reprezentacyjną pułku. (…) rozegrano 17 match-ów, których większą część wygrano. (…) w dziale piłki nożnej: drużyna reprezentacyjna 9 p. p. Leg. stanowi w całości „W.K.S. Zamość” i grając o mistrzostwo kl. B., dzięki odniesionym sukcesom przechodzi do klasy A. okręgu lubelskiego. W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się plakat. Match towarzyski pomiędzy drużynami W.K.S. Zamość a Ż.T.G.S. Makkabi Zamość rozegrano w sobotę 7 lipca 1923 roku.

 

Nie samą piłką żył żołnierz. Poza gotowością bojową borykał się też z życiem…

Amanci

Straszna tragedia miłosna [miała miejsce] w Zamościu. Jak donosił 19 września 1934 roku na pierwszej stronie środowy „Express Wieczorny Ilustrowany” [nr 260]. Podporucznik [Piotr] Stankowski zastrzelił żonę swojego kolegi porucznika Chudeckiego [Jadwigę] poczem odebrał sobie życie. Mąż zabitej usiłował przy zwłokach popełnić samobójstwo w czem mu przeszkodził sędzia wojskowy kapitan Wilk. Podczas szamotania się sędzia został ranny kulą w nogę. (…) Krwawy dramat wywołał w Zamościu ze względu na osoby. biorące nim udział, wielkie wrażenie. To dramatyczne doniesienie okazało się mijać nieco z prawdą. Stankowski przeżył i na dodatek nie był sprawcą, a ofiarą. Nie był to, jak się okazuje jedyny mundurowy dramat miłosny.

Więcej na ten temat znajdą Państwo w kryminalnym archiwum Mariusza Gadomskiego. Kochaj albo giń. Zamość. Dramat miłosny w 9. Pułku Piechoty. // Tygodnik Zamojski 2017 r. nr 4(1937). S. 15.

W zbiorach Polony znajduje się Statut Funduszu Odprawowego Podoficerów Zawodowych 9 p. p. Leg. sporządzony w Zamościu 18 października 1938 roku. Zatwierdzony przez ówczesnego dowódcę pułku podpułkownika dyplomowanego Stanisława Sosabowskiego 7 grudnia 1938 roku.

 

 

Publikacja nr 53 z 300 numerowanych egzemplarzy poświęcona 9 p. p. Leg. wydana w dniu święta pułkowego 7 listopada 1924 roku pochodzi z Księgozbioru Wojciecha Białasiewicza przekazanego Książnicy Zamojskiej w 2016 roku. Redaktorem publikacji był porucznik Stanisław Gilowski. Wydawnictwo rozpoczyna wiersz porucznika Albina Habiny pt. Dziewiąty pułk. Zamyka utwór tegoż pt. Dawniej i dzisiaj. Następnie w odezwie do żołnierzy w 6. rocznicę powstania pułku zwraca się pułkownik Bronisław Ostrowski ówczesny dowódca. Zarys historii 9 p. p. Leg. opracował porucznik Edmund Januszkiewicz. Znajdziemy tu listę oficerów i szeregowych zmarłych wskutek odniesionych ran i poległych w walkach o Niepodległość Polski w latach 1918-1921 oraz listę odznaczonych oficerów i szeregowych zarówno Orderem Virtuti Militari V klasy, jak i Krzyżem Walecznych. Na stronie 41 zdjęcie oficerów i podoficerów drużyny.

 

O bibliotece żołnierskiej, amatorskim kole teatralnym, innych dyscyplinach sportowych, wydarzeniach 1939 roku, m.in. boju o Wzgórze 256 (Bitwie pod Cześnikami) i dalszych losach żołnierzy w kolejnym opracowaniu. Cała publikacja dostępna w zasobach Biblioteki Cyfrowej Książnicy Zamojskiej.

Piotr Piela