20 maja 1977 r. ponad 500 towarzystw regionalnych działających w ówczesnej Polsce miało okazję zaprezentować swój dorobek podczas „Dni Kultury, Oświaty, Książki i Prasy”. Na kilka dni (Nr 20 z 15.05.1977 r.) przed tym wydarzeniem warszawski tygodnik „Kulisy” (wydawany w latach 1957–1981) pokusił się o krótkie scharakteryzowanie kilku towarzystw z Zamojszczyzny.
„Na Zamojszczyźnie działają towarzystwa regionalne w Biłgoraju, Hrubieszowie, Tomaszowie Lubelskim i samym Zamościu.”
I tak: „Towarzystwo w Hrubieszowie pragnie nawiązywać do założonego przez Stanisława Staszica Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. Posiada ono wiele interesujących wydawnictw, dokumentów oraz innych pamiątek związanych z działalnością Staszica, a obecnie organizuje izbę pamiątek w byłym budynku zarządu staszicowskiego towarzystwa we wsi Dziekanów.”
Z kolei działające wówczas już od dekady Zamojskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk było „inicjatorem szeregu ciekawych wydawnictw o regionie, takich jak „Zamość i Zamojszczyzna – kronika walki i pracy 1939-45”, „Zamość i Zamojszczyzna w kulturze narodowej” itp. Wkrótce miało się ukazać drugie wydanie – „Przewodnika po Zamościu”. Uwaga działaczy Towarzystwa koncentruje się obecnie na przygotowywaniu wydawnictw z okazji przypadającego w 1980 r. 400-lecia powstania Zamościa.” To nie wszystkie wydawnictwa tej organizacji. „Kulisy” wymieniają jeszcze osiem innych m.in. „Dzieje Zamościa 1580-1975”, „Jan Zamoyski i jego epoka”, „Jak zbudowano Zamość”.
Do obchodów 400-lecia swojego miasta (przypadających w 1978 r.) przygotowywali się także działacze biłgorajskiego towarzystwa regionalnego. „Z tej okazji przygotowywana jest monografia „Dzieje miasta Biłgoraja”, skansenu – zagrody sitarskiej, obrazującego tradycje tego ginącego rzemiosła, z którego miasto słynęło przez długie lata.” Zagrodę otwarto w 1976 r. „Obecnie towarzystwo rozpoczęło przygotowania do renowacji starego zespołu młyńskiego nad rzeką Ładą.”
O towarzystwach i ich wydawnictwach można poczytać w Czerpaku Zamojskim:
https://biblioteka.zamosc.pl/maszynopisy-pelne-regionu/
https://biblioteka.zamosc.pl/tomaszowska-teka-regionalna/
Opracowano na podstawie zbiorów Książnicy Zamojskiej
Agnieszka Piela
