Towarzystwo Miłośników Zamościa i Ziemi Zamojskiej powstało 15 lutego 1957 roku z inicjatywy Powiatowego Zarządu Związku Nauczycielstwa Polskiego w Zamościu jako stowarzyszenie dobrowolne, kulturalno-społeczne. Siedziba Towarzystwa mieściła się w Ratuszu w lokalu ZNP. W skład Zarządu Tymczasowego weszli: Michał Pieszko – prezes, dr Zygmunt Klukowski i Jeremi Dragan – wiceprezesi, Stefan Litwin – skarbnik, Hipolit Kozioł – sekretarz. Celem jego było szerzenie i pogłębianie wszechstronnej wiedzy o mieście Zamościu i ziemi zamojskiej, dbałość o jej sprawy i interesy, zarówno jeśli chodzi o jej przeszłość, jak i teraźniejszość i przyszłość, z zamiarem ugruntowania czynnego patriotyzmu ludowego przez swoją działalność. Działalność jego obejmowała: zbieranie i zabezpieczanie wszelkich materiałów, pamiątek i dokumentów związanych z historią Zamościa i ziemi zamojskiej; opiekę nad zabytkami znanymi i odnajdywanie nowych pamiątek; ukazywanie i propagowanie bogactw i urody zamojskiego krajobrazu; propagowanie badań nad miejscowym folklorem i ratowanie go przed zapomnieniem; inicjowanie, organizowanie i wygłaszanie prelekcji i odczytów na tematy regionalne – historyczne i współczesne; inicjowanie i organizowanie imprez kulturalno-oświatowych związanych tematycznie z miastem i ziemia zamojską; urządzanie wystaw o charakterze popularnym i naukowym obejmującym zagadnienia regionu; pracę publikacyjną i wydawniczą; współpracę z organizacjami pokrewnymi. Z zachowanych akt wynika, że wraz z utworzeniem TMZiZZ statut Towarzystwa został przesłany do zaakceptowania Zarządowi Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Lublinie i do dnia 24 maja 1958 roku nie został zwrócony, co z kolei nie dawało podstaw rejestracji, istnienia i działalności Towarzystwa Miłośników Zamościa i Ziemi Zamojskiej.
